مهندسي پزشكي كاربرد علوم مهندسي در حوزه پزشكي براي تشخيص و درمان بيماري ها است. حوزه مهندسي پزشكي به دنبال برطرف كردن نيازهاي پزشكي در زمينه طراحي، ساخت و نگهداري تجهيزات و ابزارهاي پزشكي براي كاربردهاي پيشگيري، تشخيص و درمان بيماريها به كمك علوم مهندسي است.

مهندسي پزشكي يك تخصص بين رشته اي است كه علاوه بر كاربردهاي زياد آن در تشخيص و درمان، ارتباط نزديكي با بسياري از علوم ديگر دارد. اين امر باعث افزايش پيچيدگي و جذابيت حوزه مهندسي پزشكي شده است.

به طور كلي زمينه كار مهندس پزشكي در حوزه هاي زير مي باشد :

۱- طراحي و ساخت
الف) طراحي و ساخت دستگاه‌هاي آزمايشگاهي و الكترونيكي و تجهيزات مربوط به آنها
ب) طراحي و ساخت بخش‌هاي مكانيكي و برقي سيستم‌‌هاي تصويرگر پزشكي
ج) طراحي و ساخت سيستم‌هاي اندازه‌گيري پزشكي و بيمارستاني
د) طرحي و ساخت قطعات و اندام مصنوعي بدن و موادي كه در طول تشخيص، درمان و معالجات بيماري‌ها به كار مي‌رود.

۲- تعمير و نگهداري و بهينه‌سازي
از ديگر زمينه‌هاي كاري مهندسي پزشكي ميتوان به تعمير، نصب، راه‌اندازي و نگهداري وسايل مورد نياز اشاره كرد كه واضح است كه اين نيروي مجرب بايد داراي اطلاعات كافي در مورد قطعات و جزييات كار آن وسايل يا دستگاه باشد كه در كنار اين موارد مسأله بهينه‌سازي يا تلفيق دستگاه‌ها و عملكرد آنها نيز مطرح است و دامنه كاربرد اين زمينه آنچنان وسيع است كه سالانه صدها مقاله در جهان در اين زمينه چاپ مي‌شود.

۳- خريد و فروش تجهيزات پزشكي
بدون شك صنعت تجهيزات پزشكي، يكي از سودآورترين صنايع جهان است و البته به دليل شرايط خاص كاربري و درگير بودن با مقوله سلامت انسان از حساسيت ويژه‌اي برخوردار است.

مهندسان پزشكي تخصص هاي مختلفي دارند كه با توجه به آن وظايف و حوزه كاري آنها نيز متفاوت است. در ادامه به اين تخصص ها اشاره مي شود.

مهندس پزشكي با تخصص بيوالكتريك كار طراحي، تجهيز و نگهداري دستگاه هاي پزشكي و يا سفارش آنها از خارج از كشور را برعهده دارد. بيوالكتريك علم استفاده از اصول الكتريكي ، مغناطيسي و الكترومغناطيسي در حوزه پزشكي است. مهندس پزشكي در اين تخصص اطلاعات تخصصي مهندسي برق، مهندسي كامپيوتر، مهندسي فناوري اطلاعات و پزشكي را دارد و در كار خود به كار مي گيرد. مهندس پزشكي با تخصص بيوالكتريك در حوزه هاي پردازش علائم حياتي، پردازش تصاوير پزشكي و تصويربرداري، پردازش صوت وگفتار و طراحي سيستم هاي گفتار درماني، مدلسازي سيستم هاي بيولوژيك، طراحي بخش هاي الكترونيكي و كنترل اعضاء و اندام مصنوعي ثبت سيگنال هاي حياتي و طراحي سيستم هاي مانيتورينگ بيمارستاني، طراحي و ساخت سيستم هاي درماني و آزمايشگاهي پزشكي، طراحي بانكهاي اطلاعاتي پزشكي، طراحي سيستم هاي مورد نياز در مانيتورينگ و يا جراحي بيمار از راه دور و ايجاد شبكه هاي تبادل اطلاعاتي بين مراكز آموزشي-درماني و بيمارستانهاي كشور جهت كنترل بيماريهاي مسري ، انتقال بيماران و… فعاليت مي كند.

مهندس پزشكي با تخصص بيو مكانيك در حوزه علم مكانيك و استفاده از آن در حوزه پزشكي و علوم زيستي دانش و تبحر كافي را دارد. اين تخصص مهندس پزشكي از قوانين ديناميك جامدات براي تحليل هاي حركتي، ديناميك سيالات براي ارزيابي جريان هاي درون محيطهاي زيستي، ترموديناميك و انتقال حرارت براي تحليل رفتارهاي سلولي و انتقال مواد و جرم بين موجود زنده و محيط و رباتيك براي خلق وسايل تشخيصي و درماني جديد استفاده مي كند. به طور كلي اين مهندس پزشكي مفاهيم مكانيكي را در زمينه هاي پزشكي به كار مي برد. به عنوان مثال در ساخت‌ دست‌ يا پاي‌ سيبرنتيكي‌ و قلب‌ مصنوعي‌ بايد يك‌ متخصص‌ بيومكانيك‌ در مورد نحوه‌ حركت‌ اندام‌هاي‌ ياد شده‌ نظر بدهد. همچنين‌ در زمينه‌ سازگاري‌ محيط‌ صنعتي‌ و غيرصنعتي‌ با بدن‌ انسان‌ علم‌ بيومكانيك‌ نقش‌ مهمي‌ را ايفا مي‌كند.

مهندس پزشكي با تخصص بيومواد با تهيه‌ مواد گوناگون مصنوعي (از قبيل‌ پليمرها، سراميك‌ها، كامپوزيت‌ها و مواد فلزي) و طبيعي، طراحي روش‌هاي ساخت و قالب‌گيري نهايي ماده و در نهايت اصلاح مواد براي كاربرد اختصاصي در پزشكي سر و كار دارد. برخي از كاربردهاي اين مواد در بدن عبارتند از :

موادي كه جايگزين يك بافت يا ارگان خاصي از بدن مي شوند و بايد رفتارهايي مشابه عضو جايگزين شده در بدن داشته باشند كه اين مورد بيشتر در كاربرد هاي مهندسي بافت مطرح است.

موادي كه به انجام يك پروسه خاص در بدن كمك مي كنند تا يك فرايند در بدن راحت تر انجام بشود مثل انتخاب موادي كه مناسب يك حامل دارويي در رهايش دارو باشد تا پروسه دارورساني در بدن راحت تر انجام بشود.

يا موادي كه بعنوان جايگزين اعضاي بدن يا در كنار عضوي از بدن،ساخته و بكار برده مي شوند،مانند طراحي موادي براي ساخت يك پروتز،بعنوان جايگزين يك ارگان در بدن،و طراحي موادي براي ساخت ارتز،براي كمك و بهبود به عملكرد يك ارگان،كه اين موارد بيشتر در ايمپلنت و جايگزين هاي بافتي،مطرح است.

مهندس پزشكي گرايش بيومواد بايد درك و فهم درستي از شيمي و فيزيك مواد و محيط بيولوژيك بدن داشته باشد. مهندس پزشكي با گرايش بيومواد با كمك اطلاعات و تخصص خود، نقش مهمي در حل مشكلاتي از اين قبيل دارد: جايگزيني و تعويض اعضاء و اندام‌هايي از بدن كه بر اثر بيماري يا آسيب، كاربري خود را از دست داده‌اند و به كمك تخصص بيومواد مي توان جراحت يا بيماري اعضاء مذكور التيام داد، كاربري و عمل آنها را اصلاح و ناهنجاري يا وضعيت غير طبيعي آنها را تصحيح كرد.

مهندسي پزشكي با تخصص باليني همراه با گروهي متشكل از پزشكان، پرستارها و تكنسين ها يك تيم درماني را تشكيل مي دهند. كار اصلي اين تخضض مهندسي پزشكي به كارگيري تكنولوژي در فرآيندهاي بيماري و باليني است . اين مهندس پزشكي هم چنين تجهيزات مورد نياز پزشكان و بيمارستان را در زمينه هاي خاص،طراحي يا تطبيق مي دهد. البته تمامي اين موارد مستلزم بهره گيري از سيستم هاي كامپيوتري، به همراه تجهيزات و نرم افزارهاي طراحي شده براي كنترل اين تجهيزات، جمع آوري اطلاعات وتجزيه و تحليل آنهاست. بنابراين مهندس پزشكي با تخصص باليني بايد همواره از آخرين تكنولوژي ها و دستاوردهاي اين حوزه آگاهي داشته باشد.

شايد بتوان تخصص هاي ذكر شده را به عنوان تخصص هاي اصلي و پايه مهندسي پزشكي مطرح كرد. البته تخصص هاي ديگري نيز در اين حوزه وجود دارد كه به نوعي از دل موارد بالا بيرون آمده است. از جمله آنها مي توان به مهندسي بافت، مهندسي ورزش و … اشاره كرد. به عنوان مثال مهندسي بافت كه ارتباط زيادي با تخصص بيومتريال دارد، به استفاده از اصول و روشهاي مهندسي و علوم زيستي جهت درك عميق ارتباط بين ساختمان و عملكرد بافتهاي بدن پستانداران در شرايط مختلف سلامت و بيماري و توليد جايگزين هاي بيولوژيك جهت بازسازي ، حفظ و يا بهبود عملكرد بافتها مي پردازد.
وظايف مهندس پزشكي

به طور كلي وظايف اصلي مهندس پزشكي را مي توان در موارد زير خلاصه كرد :

انجام كارهاي تحقيقاتي و پژوهشي نظري و عملي در خصوص توليد يا بهبود كيفيت تجهيزات و دستگاه هاي پزشكي
طراحي و توليد لوازم ، تجهيزات و دستگاه هاي پزشكي
نصب و راه اندازي تجهيزات پزشكي
آموزش نحوه استفاده و نگهداري از تجهيزات و دستگاه هاي پزشكي به كاركنان بيمارستان ها، پزشكان و …
نظارت واجراي عمليات صادرات و واردات تجهيزات و دستگاه هاي پزشكي

مهارت و توانمندي هاي مورد نياز مهندس پزشكي

داشتن مهارت و تخصص از مهم ترين عوامل موفقيت شغلي محسوب مي شود. امروزه تعداد فارغ التحصيلان دانشگاهي افزايش زيادي يافته ولي تعداد افرادي كه در حوزه تخصصي خود مهارت و تخصص خوبي داشته باشند، بسيار كم است. به عبارتي حتي در شرايط فعلي بازاركار نامناسب كشور، مهندس پزشكي كه با علاقه وارد اين حوزه شده و مهارت و تخصص خوب و مناسبي كسب كرده است، به راحتي مي تواند موقعيت هاي شغلي بسيار مناسب همراه با درآمدي عالي را پيدا كند.

برخي از مهارت ها و توانمندي هاي كلي لازم براي يك مهندس پزشكي

داشتن علاقه و آشنايي كافي با علومي مانند رياضيات، فيزيك، شيمي و زيست شناسي
مهندسي پزشكي- توانايي مناسب در حوزه مهندسي مرتبط با تخصص خود – به عنوان مثال مهندس پزشكي بيوالكتريك بايد در مباحث برق و الكترونيك و مهندس پزشكي بيومكانيك در مباحث مكانيك تسلط داشته باشد.
خلاقيت و نوآوري – به دليل جديد بودن اين حوزه، بسياري از زمينه هاي شغلي به تحقيقات و اختراع روش ها و ابزارهاي پزشكي مربوط مي شود.
علاقه به كارهاي تحقيقاتي – بخشي از كار مهندس پزشكي به پژوهش و تحقيقات مربوط مي شود.
آشنايي با بازاريابي و فروش – به خصوص براي مهندسان پزشكي كه در كار واردات و صادرات تجهيزات و دستگاه هاي پزشكي فعاليت مي كنند.
آشنايي با زبان انگليسي براي فهميدن دستورالعمل هاي مربوط به نحوه استفاده و بكارگيري دستگاه ها و تجهيزات پزشكي وارداتي، دسترسي داشتن به آخرين اطلاعات و اخبار مرتبط و برقراري ارتباط با شركت هاي تحهيزات پزشكي خارجي

مهارت هاي مربوط به نرم افزارهاي تخصصي مهندسي پزشكي

امروزه نرم افزارهاي رايانه اي يكي از مهم ترين ابزارهاي كمكي مهندس پزشكي است كه ياري گر او در رسيدن به اهدافش مي باشد. اگر به بررسي اجمالي آگهي هاي استخدامي مهندس پزشكي بپردازيد، متوجه خواهيد شد اكثر كارفرماها، شركت ها و سازمان ها يكي از شرايط جذب مهندس پزشكي را تسلط بر نرم افزارهاي مربوط به حوزه مهندسي پزشكي قرار داده اند.

بنابراين اگر مي خواهيد در شغل مهندسي پزشكي موفق باشيد، به راحتي و سريعا بتوانيد شغل مناسب و پردرآمدي را در حوزه تخصصي خود يعني مهندسي پزشكي پيدا كنيد و يا اگر شاغل در اين حوزه هستيد و مي خواهيد پله هاي ترقي را سريعتر طي كنيد، مطمئن باشيد يادگيري نرم افزارهاي تخصصي مهندسي پزشكي يكي از راه هاي اصلي و مطمئن براي شماست.

مهم ترين نرم افزارهاي تخصصي و كاربردي مهندسي پزشكي

نرم افزار LabVIEW
نرم افزار Pspice
نرم افزار Proteus
نرم افزار MATLAB

تحصيلات لازم براي ورود به شغل مهندسي پزشكي

براي ورود به شغل مهندسي پزشكي داشتن مدرك در هر يك از گرايش هاي مختلف رشته مهندسي پزشكي در مقاطع كارشناسي، كارشناسي ارشد و دكتري الزامي است.

به دليل اينكه دروس مهندسي پزشكي در دانشگاه تا حد بسيار زيادي جنبه علمي و نه كاربردي دارد، بسياري از فارغ التحصيلان رشته مهندسي پزشكي مهارت و توانايي لازم براي ورود به بازاركار را ندارند. از آنجا كه براي رفع اين مشكل تدبير خاصي تاكنون از سوي مسئولان و مراكز مربوطه اتخاذ نشده است، دانشجويان رشته مهندسي پزشكي بايد خودشان در اين زمينه اقدام كنند. بهترين راه براي كسب توانايي و مهارت لارم و كاربردي در حوزه مهندسي پزشكي، گذراندن دوره هاي كارآموزي مناسب در بيمارستان ها و شركت هاي تجهيزات پزشكي است.
آينده شغلي، بازاركار و فرصت هاي استخدامي مهندس پزشكي

از آنجا كه قيمت تجهيزات و دستگاه هاي پزشكي معمولا بسيار بالا است، بحث نحوه صحيح استفاده و نگهداري از آنها براي پزشكان و مراكز مختلفي مانند بيمارستان ها بسيار مهم مي باشد. بنابراين مهندسان پزشكي ،كه براي رفع اين نياز حضورشان ضروري است، مي توانند جذب مراكز درماني و بيمارستان ها شوند.

بسياري از ابزار، تجهيزات و دستگاه هاي پزشكي از كشورهاي ديگر به ايران وارد مي شوند. در گذشته اين پزشكان بودند كه كارهاي مربوط به سفارش دهي و امور فني آنها را انجام مي دادند كه به دليل نداشتن تخصص كافي و دانش فني لازم، مشكلات مختلفي به وجود مي آمد. به همين دليل امروزه شركت هاي وارد كننده و همچنين صادركننده اين تجهيزات، از مهندسان پزشكي كه دانش و تخصص لازم و مرتبط را دارند، استفاده مي كنند. شايد بتوان گفت بخش عمده اي از فارغ التحصيلان مهندسي پزشكي جذب اين شركت ها مي شوند.

همچنين مهندس پزشكي كه تجربه و سرمايه كافي داشته باشد، مي تواند به طور مستقل شركت وارد كننده تجهيزات پزشكي راه اندازي كرده و حتي نمايندگي شركت هاي خارجي را بگيرد .

به طور كلي از آنجايي كه در حال حاضر حدود ۸۰ درصد صنعت پزشكي كشور ما را تجارت نجهيزات پزشكي تشكيل مي دهد، اكثر فارغ التحصيلان مهندسي پزشكي جذب حوزه خريد و فروش تجهيزات پزشكي مي شوند.

به دليل جديد بودن حوزه مهندسي پزشكي زمينه هاي تحقيقاتي و پژوهشي مناسبي در كشور وجود دارد كه مهندسان پزشكي، به خصوص آنهايي كه در رده هاي عالي تحصيل كرده اند، مي توانند جذب مراكز تحقيقاتي و پژوهشكده ها شوند.

شركت ها يا كارخانجات توليد كننده انواع وسايل، تجهيزات و دستگاه هاي پزشكي از ديگر مكان هايي است كه بسياري از مهندسان پزشكي جذب آنها مي شوند.

همچنين در صورت داشتن علاقه به آموزش و مدارك تحصيلي لازم، فارغ التحصيلان مهندسي پزشكي مي توانند در دانشگاه ها و مراكز آموزش عالي به آموزش و تدريس و پژوهش بپردازند.

شغل مهندسي پزشكي در بيشتر كشورهاي دنيا هم از بازاركار خوبي برخوردار است. ارتباط بسيار نزديك مهندسي پزشكي با حوزه پزشكي و سلامت انسان ها، موجب وجود نياز هميشگي و مداوم به اين شغل شده است. در سال هاي اخير در رتبه بندي هاي مختلف معمولا اين شغل جزء بهترين مشاغل ( از لحاظ درآمدي، آينده شغلي، پيشرفت شغلي و …) قرار داشته است.
روند استخدام شغل مهندسي پزشكي در برخي از كشورهاي جهان

آمريكا – پيش بيني مي شود ميزان استخدام مهندس پزشكي بين سال هاي ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰، رشد ۶۲ درصدي خواهد داشت. اين در حالي است كه متوسط اين رشد براي همه مشاغل ۱۴ درصد اعلام شده است.
درآمد و حقوق مهندس پزشكي

ميزان درآمد مهندس پزشكي با توجه به ميزان تجربه، دانش و تخصص، محل و نوع كار متفاوت است. مهندس پزشكي كه در بخش دولتي مشغول به كار است، مطابق با قانون مديريت خدمات كشوري حقوق دريافت مي كند. البته معمولا بيشتر مهندسان پزشكي در بخش خصوصي فعاليت كرده و با توجه به معيارهاي ذكر شده، معمولا درآمدهاي مختلفي دارند.

در كشور ما و حتي در جهان يكي از زمينه هاي شغلي اصلي براي مهندس پزشكي بخش تجارت و بازرگاني در حوزه تجهيزات، ابزار و دستگاه هاي پزشكي است. مطابق با آمارهاي موجود تعداد زيادي از مهندسان پزشكي جذب اين حوزه مي شوند. آنهايي كه سرمايه، تجربه و شم تجاري خوبي داشته باشند، مي توانند به طور مستقل در اين زمينه شركتي تاسيس و در صورت موفقيت مي توانند درآمد زيادي كسب كنند.
درآمد شغل مهندس پزشكي در برخي از كشورهاي جهان

آمريكا – متوسط درآمد ساليانه مهندس پزشكي در سال ۲۰۱۳، ۸۵.۰۰۰ دلار مي باشد.

استراليا – متوسط درآمد سالانه مهندس پزشكي در استراليا در سال ۲۰۱۳، ۵۷.۳۰۰ دلار آمريكا مي باشد.

انگلستان – متوسط درآمد سالانه مهندس پزشكي در سال ۲۰۱۳، ۴۷.۵۰۰ دلار آمريكا مي باشد.

كانادا – متوسط درآمد سالانه مهندس پزشكي در سال ۲۰۱۳، ۵۷.۵۰۰ دلارآمريكا مي باشد.
تيپ هاي شخصيتي مناسب شغل مهندسي پزشكي

در يك انتخاب شغل صحيح و درست، عوامل مختلفي از جمله ويژگي هاي شخصيتي، ارزش ها، علايق، مهارت ها، شرايط خانوادگي، شرايط جامعه و … براي هر فرد بايد در نظر گرفته شوند. يكي از مهم ترين اين عوامل ويژگي هاي شخصيتي مي باشد. شناخت درست شخصيت هر فرد فرآيندي پيچيده و محتاج به تخصص و زمان كافي است. البته هر فردي ويژگي هاي منحصربه فرد خود را دارد، حتي افرادي كه به نوعي تيپ شخصيتي مشابه دارند، باز هم در برخي موارد با يكديگر متفاوت هستند.

به طور كلي هميشه افراد موفقي از تيپ هاي شخصيتي مختلف در تمام مشاغل هستند و نمي توان دقيقا اعلام كرد كه فقط تيپ هاي شخصيتي خاصي هستند كه در اين شغل موفق مي شوند. اما طي تحقيقاتي كه صورت گرفته تيپ هاي شخصيتي اي كه براي اين شغل معرفي مي شوند، عموما اين كار را بيشتر پسنديده و رضايت شغلي بيشتري در آن داشته اند.